“Nam Bộ kháng chiến” - âm vang hào khí mùa thu

ĐTO - Ngày 23/9/1945 đi vào lịch sử dân tộc như một sự kiện quan trọng, là mốc son không thể phai mờ trong tâm khảm của mỗi người dân Việt Nam, ngày mở đầu cho cuộc chiến đấu 30 năm để đi đến thống nhất đất nước, Bắc - Nam sum họp một nhà. 76 năm đã đi qua, nhưng cứ vào những ngày tháng 9 lịch sử, mọi người vẫn nghe âm vang hào khí mùa thu kháng chiến năm xưa qua giai điệu trầm hùng, thôi thúc của bài hát “Nam Bộ kháng chiến” của nhạc sĩ Tạ Thanh Sơn.

Bìa Bản nhạc Nam Bộ kháng chiến (Ảnh TL)

Sau khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời (ngày 2/9/1945) không được bao lâu, chỉ vỏn vẹn có 21 ngày, thực dân Pháp đã quay lại xâm lược nước ta lần thứ hai. Rạng sáng 23/9/1945, thực dân Pháp tiến hành gây hấn, đánh chiếm các cơ quan đầu não của chính quyền cách mạng ở Sài Gòn, mở đầu cuộc chiến tranh xâm lược nước ta lần thứ hai. Hưởng ứng lời Bác Hồ kêu gọi, đồng bào miền Nam nhất tề đứng lên kháng chiến chống Pháp, lời kêu gọi của Ủy ban Kháng chiến Nam bộ, với ý chí “Độc lập hay là chết”, đông đảo quần chúng Nhân dân đã hăng hái tham gia bảo vệ độc lập với tinh thần và khí thế sục sôi.

“Mùa thu rồi ngày hăm ba

Ta đi theo tiếng kêu sơn hà nguy biến.

Rền khắp trời lời hoan hô

Dân phương Nam nhịp chân tiến ra trận tiền”

Đó là những ca từ của bài hát “Nam Bộ kháng chiến” của nhạc sĩ Tạ Thanh Sơn được sáng tác trong không khí sôi sục của những ngày cả miền Nam vùng lên kháng chiến. Thế hệ những người của năm 45 ở Nam bộ, không ai quên được bài hát này, ngay cả những thập niên sau này, vào những ngày cuối tháng 9, những lời ca “bất hủ” này lại vang lên nhiều nơi.

Nhạc sĩ Tạ Thanh Sơn, sinh năm 1921, quê ở thị trấn Trà Ôn, huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long, là con của chủ hãng rượu nổi tiếng nhất miền Tây Nam bộ từng là học sinh của Trường Cô-li-e Cần thơ (nay là Trường THPT Châu Văn Liêm, quận Ninh Kiều), ông tham gia phong trào Thanh niên tiền phong, nên có điều kiện giao lưu với các bậc đàn anh như: Lưu Hữu Phước, Nguyễn Mỹ Ca, Trần Bửu Kiếm, Ung Ngọc Ky... Ông thích hoạt động văn nghệ và tập viết nhạc từ đó. Nhà giàu nhưng ông khước từ sự chăm sóc, đưa đón hàng ngày của cha mẹ, ông xin ở nội trú một mình để tự lập. May mắn nhất là ông được ở chung phòng nội trú với nhạc sĩ tài danh Lưu Hữu Phước.

Theo nhận xét của Nhạc sĩ Lưu Hữu Phước trong hồi ký của mình về nhạc sĩ Tạ Thanh Sơn, rằng ông rất được bạn bè quý mến vì tính nết hòa đồng, hiền lành, vui vẻ, chân thật. “Sơn sớm có lòng tự hào dân tộc, luôn mong muốn quê hương thoát khỏi ách đô hộ. Điều tôi nhớ mãi là Tạ Thanh Sơn đã cho ra đời bài hát “Nam Bộ kháng chiến” rất nổi danh và có mặt trước những bài hát quen thuộc của tôi như “Xếp bút nghiên”, “Lên đàng”, “Tiếng gọi thanh niên”, “Bạch Đằng giang”. Thật đáng khâm phục...”.

Nhạc sĩ Tạ Thanh Sơn đã cho ra đời bài hát “Nam Bộ kháng chiến” và hoàn thành vào ngày 25/9/1945, tại xã Mỹ Xương, thuộc huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp ngày nay, nghĩa là sau 2 ngày toàn Nam bộ bắt đầu kháng chiến (ngày 23/9/1945), lúc đó ông chỉ mới 25 tuổi. Bài hát được đăng lần đầu tiên trên Báo Độc lập, rồi lan tỏa theo con đường chép tay, truyền miệng và được nhiều người biết đến qua sóng Đài phát thanh.

Năm 1947, trong một lần đi công tác, ông bị giặc bắt. Biết ông là tác giả bài hát đang rất nổi tiếng, chúng giam vào khám lớn ở Sài Gòn và tra tấn dã man, nhưng không khai thác được bất cứ điều gì về tổ chức. Tại đây, tình cờ ông gặp lại tên quan Tây trước đây cùng học với ông tại Cần Thơ. Tên này hỏi ông: “Vì sao ông học giỏi, con nhà giàu có mà không ra làm việc cho Pháp, lại theo Việt Minh làm giặc?”. Ông khảng khái trả lời: “Ông nghe kỹ bài hát của tôi sẽ hiểu. Ông có Tổ quốc của ông. Tôi có Tổ quốc của tôi. Lẽ nào tôi theo các ông để chống lại đất nước, dân tộc tôi? Ông bảo tôi là giặc, hay chính các ông mới là giặc của chúng tôi?”. Sau đó, ông bị giặc đày sang Pháp. Tại đây, ông liên lạc với lực lượng tiến bộ của Pháp để hoạt động. Đến năm 1949, chúng thả ông trở về Việt Nam. Ông tiếp tục dạy học tại Trường Huỳnh Khương Ninh ở Sài Gòn, đồng thời hoạt động trong phong trào yêu nước của quần chúng ở đô thành. Sau ngày miền Nam được hoàn toàn giải phóng, Tạ Thanh Sơn trở lại Cần Thơ công tác ở Ủy ban Mặt trận Tổ quốc phường Cái Khế, quận Ninh Kiều. Đến năm 1980, ông nghỉ hưu ở Vĩnh Long và qua đời năm 1986, hưởng thọ 66 tuổi.

Kỷ niệm 76 năm Ngày Nam bộ kháng chiến, ôn lại trang sử đáng tự hào của đồng bào Nam bộ, nhớ lại bài hát bất hủ, người chiến sĩ, nhạc sĩ tài danh Tạ Thanh Sơn, với những giai điệu hào hùng ấy đã có sức cổ vũ rất lớn cho cán bộ, chiến sĩ, Nhân dân miền Nam trong những ngày đấu tranh gian khó. Bài hát ấy đã gắn liền với sự kiện lịch sử Nam bộ kháng chiến mà người dân từ chiến khu Đ, Đồng Tháp Mười, rừng U Minh không thể nào quên, vì nó đã góp phần cổ vũ động viên tuổi thanh xuân hăng hái tình nguyện vào đội quân chống thực dân xâm lược. Tiếng hát cất lên mọi lúc, mọi nơi, từ thành thị đến thôn quê, từ nhà trường đến công sở... với trái tim sôi sục, với lòng căm thù giặc sâu sắc, với niềm tin mãnh liệt sẽ chiến thắng quân thù. Và tiếng hát ấy như vẫn còn đang vang vọng đến ngày hôm nay.

ĐỒNG DAO