Đội K91 và sứ mệnh tìm về đất mẹ cho các liệt sĩ Việt Nam

Từ khi thành lập đến nay, Đội K91 tỉnh Đồng Tháp đã tìm kiếm được hơn 1.000 bộ hài cốt liệt sĩ Việt Nam hy sinh tại Campuchia trở về quê hương cải táng. Hành trình của Đội K91 có những gian lao, thử thách nhưng cũng rất đỗi tự hào.

Thành viên Đội K91 truy điệu và cải táng hài cốt liệt sĩ
quân tình nguyện Việt Nam năm 2011

Đội K91 thuộc Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Đồng Tháp (Đội K91 tỉnh Đồng Tháp) được thành lập năm 2001 với nhiệm vụ tìm kiếm hài cốt của quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh qua các thời kỳ chiến tranh tại Campuchia (CPC) để cất bốc mang về quê hương cải táng.

Sứ mệnh thiêng liêng

Địa bàn tìm kiếm hài cốt các liệt sĩ của Đội K91 thuộc 19 huyện và thành phố của hai tỉnh Prây Veng và Pô soát của đất nước “Chùa Tháp”. Địa bàn trải rộng nhưng không có sơ đồ mộ chí, không có số liệu về liệt sĩ hy sinh qua từng thời kỳ trên đất bạn nên quá trình tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ Việt Nam của Đội rất khó khăn.

Việc tìm kiếm của Đội chủ yếu diễn ra trong 9 tháng, từ tháng 10 năm trước đến hết tháng 6 năm sau (do phía bạn cũng có mùa lũ kéo dài 3 tháng như Đồng Tháp). Đối với tỉnh Prây Veng, địa hình là đồng bằng nhưng tỉnh Pô Soát thì chủ yếu là rừng núi, dân cư ít và bom mìn trong chiến tranh còn sót lại nhiều, sự khác nhau về ngôn ngữ, phong tục, tập quán giữa nhân dân hai nước, cộng thêm Đội phải trú ngụ trong trại lều dã chiến gây không ít khó khăn cho Đội hoạt động. Vào mùa khô có những địa bàn nơi Đội đóng quân không có nước để nấu ăn và tắm giặt, có thời điểm Đội phải tận dụng nước còn đọng trong các ao tù để sử dụng. Đại tá Nguyễn Ngọc Thanh - Đội trưởng Đội K91 bộc bạch: “Nhiệm vụ là rất thiêng liêng và ý nghĩa, anh em trong Đội ai nấy đều thấy được trách nhiệm của mình nên rất quyết tâm thực hiện tốt nhiệm vụ. Trong quá trình tìm kiếm, có những lúc ai nấy cũng mệt nhưng phải cố gắng động viên nhau”.

Hành trình tìm kiếm

Để tìm được hài cốt của các liệt sĩ mang về quê hương truy điệu và cải táng, Đội K91 phải trải qua nhiều giai đoạn như: thu thập tin tức, khảo sát địa điểm, điều tra, kết luận và tiến hành tìm kiếm... Một ngày bắt đầu của các thành viên trong Đội từ lúc 4 giờ sáng, thức dậy chuẩn bị cơm nước, ăn sáng, 5 giờ sáng các anh đến vị trí có hài cốt liệt sĩ đào, tìm kiếm. Quãng đường từ nơi các anh đóng quân đến địa điểm tìm kiếm hài cốt liệt sĩ trung bình khoảng 25km, có những nơi xa phải đi 40 - 50km. Có lúc phải “cuốc bộ” gần 10km. Tuy vất vả nhưng khi tìm thấy hài cốt của các liệt sĩ mọi khó khăn đều tan biến.

Đại tá Nguyễn Ngọc Thanh nói: “Khó nhất trong việc tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ của Đội hiện nay là thông tin rất ít. Chủ yếu phải dựa vào thông tin của dân nước bạn và một số đồng đội của các liệt sĩ cung cấp nhưng địa hình thay đổi nhiều, vị trí mộ thay đổi nên anh em phải nỗ lực lắm mới tìm ra”. Trước khi tiến hành đào chúng tôi phải điều tra kỹ xem người cung cấp thông tin biết về mộ liệt sĩ Việt Nam trong trường hợp nào. Hỏi người trực tiếp chôn, đã xem chôn hoặc nghe người khác kể lại. Khi đào được anh em trong đội phải kiểm tra những gì còn xót lại cùng hài cốt như quần áo, giầy dép có phải là của quân đội Việt Nam không. Nếu đúng thì quy tập về”, Đại tá Thanh nói thêm.

Mùa mưa thì khó chuyển, mùa khô thì đất đai khô cứng khiến các thành viên của Đội phải tốn hao nhiều công sức cho việc đào tìm, nhiều hài cốt phải vất vả nhiều lần đào tìm mới gặp như trường hợp tìm được bốn bộ hài cốt của liệt sĩ trên một quả đồi mới đây. Đại tá Nguyễn Ngọc Thanh nhớ lại: “Đó là trường hợp người chỉ huy trực tiếp tham gia chôn bốn đồng đội của mình hy sinh trong quá trình chiến đấu. Chúng tôi đã tìm ra ngọn đồi có cái ao phía bên trái chính xác theo mô tả của vị chỉ huy trên, tuy nhiên đào hoài không gặp do ông không nhớ rõ vị trí. Ông bảo chôn các liệt sĩ quay đầu xuống ao nhưng thực tế các liệt sĩ được chôn quay theo hướng khác. Trường hợp trên chúng tôi quay lại đào lần thứ 4 mới gặp”.

Bất kể mưa gió, thời gian sớm tối hễ tìm thấy hài cốt của các liệt sĩ là Đội K91 bằng mọi giá phải tiến hành cất bốc mang về vì không chỉ là trách nhiệm mà còn là tình cảm, sự kính trọng đối với những người con yêu quý của quê hương. Đại tá Nguyễn Ngọc Thanh tâm sự: “Đã nhiều năm, các anh, các chú nằm lại trên đất bạn trong sự lạnh lẽo, phải cất bốc mang về hương khói cho các anh, các chú ấm lòng”.

Bên cạnh việc tìm và quy tập hài cốt liệt sĩ, để thắt chặt thêm tình đoàn kết và mối quan hệ gắn bó giữa nhân dân hai nước Việt Nam - CPC, đến nay Đội K91 còn tổ chức phát hơn 1.700 phần quà và tổ chức khám, cấp thuộc chữa bệnh miễn phí cho hơn 13.000 lượt người dân nước bạn.

Vượt qua bao khó khăn gian khổ, đến nay sau 11 năm thành lập, Đội K91 tỉnh Đồng Tháp đã tìm kiếm, cất bốc được tổng cộng 1.079 bộ hài cốt của quân tình nguyện và chuyên gia của Việt Nam hy sinh tại chiến trường CPC (chưa tính 25 bộ hài cốt tìm được tại Việt Nam), nhưng điều trăn trở của các thành viên trong Đội là trong những hài cốt tìm được chỉ có 32 bộ hài cốt biết được tên chiến sĩ.

Hành trình mang ý nghĩa và giá trị rất to lớn, thông qua những việc làm của mình Đội K91 đã góp phần thực hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc.

Phú Thuận