Hồi ký làm Báo Xuân năm Ất Tỵ - 1965

ĐTO - Mấy tháng mùa nước ngập, Tiểu ban Thông tấn báo chí thuộc Ban Tuyên huấn tỉnh Kiến Phong (nay là Đồng Tháp) đóng ở nhà anh chị Tư Á thuộc lô số 7, xã Phương Thịnh. Tổ Hội họa của anh Ba Tý (họa sĩ Thới An) đóng ở nhà anh Ba Gà, gần đó. Tháng mười âm lịch nước dần hạ, trời se se lạnh, sậy đã trổ cờ là lúc anh em lo viết bài cho tờ báo Xuân Ất Tỵ - 1965.

Theo chỉ đạo của Tỉnh ủy, năm nay đẩy mạnh kết hợp đấu tranh giữa nông thôn và thành thị, đấu tranh vũ trang với chánh trị, đánh thắng chiến lược chiến tranh đặc biệt của Mỹ ở miền Nam Việt Nam. Các bài viết của báo Xuân, nhứt là bài xã luận phải hướng dẫn nhận thức, hành động của Đảng bộ, quân dân tỉnh nhà theo phương hướng đó.

Anh em phóng viên được học tập nắm vững nội dung đó để kết hợp bài viết thể hiện theo chỉ đạo. Riêng bài xã luận là do đồng chí Chín Hương - Trưởng ban Tuyên huấn viết.

Trang bìa, họa sĩ Thới An mấy ngày vừa ngồi hút thuốc vừa ngẫm nghĩ tìm cách thể hiện. Rồi anh rất vui cặm cụi ngồi vẽ trên giấy hình ảnh hai cô gái, một cô mặc bà ba đen, cổ quấn khăn rằn, vai mang súng, nắm tay cùng sóng bước với cô gái mặc áo dài hoa, tóc xõa hai bờ vai, chân mang guốc, nét mặt hai cô vui cười nhìn về phía trước. Phía trên có nhánh mai vàng đang nở hoa, có đôi chim đang bay hót, tượng trưng cho mùa Xuân về. Phải công nhận tài vẽ và khắc gỗ của họa sĩ Thới An thuộc hạng bậc thầy, nhứt là vẽ các cô gái thì đẹp ơi là đẹp! Bức tranh ba màu đó được anh can qua ba tấm bảng gỗ và ngồi tỉ mỉ khắc.

Các phóng viên được phân công viết bài, người viết tin tổng hợp các mặt trong năm qua, người viết tường thuật cảnh bà con nông thôn lo cắt lúa, chuẩn bị Tết; người viết phóng sự không khí chuẩn bị Tết ở một ấp giải phóng; người viết về bộ đội sẵn sàng chống địch vi phạm lịnh ngừng bắn 3 ngày Tết... Anh chị em bên Tiểu ban Văn nghệ gởi qua các bài thơ, mấy mẫu chuyện vui ngày Tết, các tranh vui, tranh đả kích, lời mới các điệu ca cổ... Tờ báo Xuân còn có bài viết ca ngợi khí phách lẫm liệt của anh Nguyễn Văn Trỗi trước giờ bị bắn, có bài “Xuân về với nhà in Cửu Long” của Việt Bằng - Trưởng ban Quản trị nhà in chì viết. Đặc biệt, năm nào cũng có bài Sớ Táo quân và người viết không có ai khác là Lý Thuận Thanh (anh Chín Hương).

Mùng mười tháng Chạp bài vở báo Xuân đã xong, đã lên ma-kết, cả bảng gỗ khắc tranh bìa, tranh minh họa, tranh vui... hoàn chỉnh. Tôi một mình một xuồng bơi theo giao liên từ lô số 7 vượt cánh đồng, qua Kinh An Long, tới Cỏ Đông, qua kinh Phước Xuyên, vô cánh đồng hoang cỡ hai cây số mới tới nhà in chữ chì.

Đó là hai căn nhà lá nhỏ lót sàn bằng vạt tre, ở bí mật cách biệt với dân - một căn nhà đặt máy in, sắp chữ, để giấy in. Một căn cho anh em nghỉ. Bốn bề là các đám sậy cao lút đầu và các đầm sen bạt ngàn. Muỗi, đĩa nhiều vô kể mà cá rắn cũng rất nhiều, giăng câu lưới bắt ăn thoải mái. Chỉ có cái buồn là xa dân, nên bữa nào ai được phân công ra bờ kinh mua đồ, gặp dân thì mừng vui như kẻ xa quê về thăm nhà.

Tôi vừa coi bài sửa lỗi, vì chữ chì cũ xài nhiều nên mòn dấu, phải sửa tới sửa lui tới bốn bận mới in. Báo đang in, một sáng sớm, anh em nghe tiếng máy bay rền rền ở hướng Đông. Ai cũng nhoi đầu ra nhìn lên bầu trời. Dè đâu một bầy trực thăng vì đồng thấp chúng chỉ bay trên đọt cỏ, khi nhìn thấy thì chúng đã bay tới ngang mình, cách vài ba mươi thước. Tất cả ngồi chết trân một chỗ! May là chúng chỉ bay ngang, không bắn và bay tới đỗ quân xuống Gò Gòn, cách đó không xa.

Nó bay qua rồi anh em mới tháo máy, ôm mấy hộc chữ, giấy in xuống mấy chiếc xuồng chống riết vô mấy đám tràm. Anh em còn lại phóng xuống nước lội xa căn nhà, bẻ lá sen che đầu.

Chúng đỗ quân đánh cóc (đánh điểm) nên nhanh. Khi chúng chuồn đi, anh em lội gom về, vừa cười vừa run lập cập vì lạnh. Và rồi mọi việc vẫn tiếp tục. Thấy ảnh bìa, hai cô gái quá đẹp, anh em nhà in gửi mua vải trắng in hình hai cô gái, làm quà gởi tặng các anh bộ đội.

Hăm tám tháng Chạp, báo Xuân phát hành xong. Anh em nhà in họp kiểm điểm những ngày làm báo tìm ưu khuyết điểm, nguyên nhân rồi cử một đoàn do Hoàng Ân dẫn đầu, đi xuống lô số 7 cắt lúa mướn để tự túc ba tháng ăn. Ai được phân công đi cắt lúa thì vui mừng lắm, vì được gặp dân, ban đêm nói chuyện đời, ca hát và ăn Tết luôn...

Vì làm việc cả ngày lẫn đêm, nên thường ngày, giác khuya, chú Hai Kiến cũng nấu nồi cháo cá nóng hổi bồi dưỡng cho anh em. Có một lần, anh em ăn cháo cá xong, phát hiện một con đĩa lớn nằm dưới đáy nồi. Vỡ lẽ ra, ban đêm mắt chú sờ sệt, rửa cá bị đĩa đeo cá, chú đem nấu luôn. Anh em cùng cười vì đã ăn no rồi!

Nguyễn Đắc Hiền