Kỳ 1: “Sạt lở - Đến hẹn lại lên”

ĐTO - Năm nào cũng vậy, mỗi khi mùa mưa lũ về, sạt lở lại xuất hiện như “đến hẹn lại lên”. Người dân sống ven sông Tiền, sông Hậu ở Đồng Tháp không còn xa lạ với sạt lở, nhưng mỗi lần đến hẹn là một lần người dân thấp thỏm lo âu.

Hiện trường căn nhà nơi chị Nhụy Em từng sinh sống, giờ chỉ còn là bờ đất nham nhở

Nhiều năm qua, Đồng Tháp đã nỗ lực ứng phó sạt lở với tinh thần quyết liệt, trách nhiệm. Tuy vậy, trong bối cảnh thiên nhiên ngày càng cực đoan, nguồn lực còn hạn chế, người dân và chính quyền vẫn phải gồng mình tìm cách giữ đất, giữ bờ sông.

SẠT LỞ ĐE DỌA NHIỀU HỘ DÂN VEN SÔNG

Chúng tôi trở lại khu vực điểm nóng sạt lở tại sông Tiền, đoạn chảy qua ấp Thượng, xã Tân Quới, huyện Thanh Bình. Dọc bờ sông là những vết loang lổ, nền đất nhấp nhô, những mảng tường nứt nẻ nằm vắt vẻo bên bờ sông, dấu tích còn sót lại sau những trận sạt lở bất ngờ. Chỉ cách đây vài tháng, vào đêm 21/11/2024, dòng sông Tiền bất ngờ cuốn trôi căn nhà của chị Phan Thị Nhụy Em, một hộ dân sống ven sông ở ấp Thượng, xã Tân Quới.

“Đêm đó, cả nhà tôi qua nhà mẹ ruột ngủ nhờ vì sợ đất lở. Đang thiu thiu ngủ thì nghe tiếng “rắc rắc”... Chạy ra, nhìn về phía nhà mình thì thấy nền đất bắt đầu nứt, cây cối gãy đổ. Rồi chỉ trong khoảnh khắc, cả căn nhà trôi tuột xuống sông...” - giọng chị Nhụy Em nghẹn ngào ánh mắt đỏ hoe khi nhắc lại.

Chính quyền địa phương đã hỗ trợ gia đình chị Nhụy Em 20 triệu đồng, giúp gia đình dựng lại căn nhà trên đất người thân. Nhưng với chị Nhụy Em, nỗi mất mát sau vụ sạt lở vẫn chưa thể nào nguôi. “Ngôi nhà là tài sản của vợ chồng tôi tích góp nhiều năm... Giờ mất hết rồi, phải bắt đầu lại từ con số không, khó khăn lắm”, chị Nhụy Em tâm sự.

Cùng giống như chị Nhụy Em, hàng trăm hộ dân tại xã Tân Quới đang sống trong nỗi bất an. Những vết nứt trên mặt đất ngày càng rộng, bờ sông sạt lở, nhà cửa dần bị đe dọa. Ban ngày, người dân còn dám ở lại, nhưng đêm xuống phải đi nơi khác ngủ nhờ vì lo sạt lở.

Anh Đặng Chánh Trung, sống trong khu vực sạt lở ở ấp Thượng, chia sẻ: “Nhà tôi giờ chỉ cách mép sông vài mét. Ngày nào cũng lo sợ, nhưng rời đi thì không biết đi đâu, vì đâu có chỗ để dời, hoàn cảnh lại khó khăn. Vợ con tôi đêm nào cũng phải sang nhà ngoại ngủ nhờ vì quá lo sợ”.

Người dân nơi đây cho biết, chỉ vài năm trước, bờ sông còn xa tít ngoài kia, vậy mà nay nước đã lấn sâu, gây thiệt hại nặng nề về đất đai, tài sản của nhiều gia đình. Mỗi mùa nước lên là một lần phập phồng, mỗi trận mưa lớn là một đêm thức trắng.

Nguy cơ sạt lở vẫn rình rập từng ngày, chính quyền và người dân Đồng Tháp đã và đang nỗ lực tìm giải pháp bền vững, kéo giảm tình trạng sạt lở.

Sạt lở cận kề nhà 1 hộ dân ở ấp Tân Thới, xã Tân Quới, huyện Thanh Bình

HÀNG NGHÌN M2 ĐẤT MẤT VÌ SẠT LỞ MỖI NĂM

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường), năm 2024, toàn tỉnh xảy ra 20 vụ sạt lở bờ sông Tiền, trải rộng ở 8/12 huyện, thành phố, kéo dài hơn 15km. Gần 6.000 hộ dân bị ảnh hưởng, thiệt hại lên tới hơn 7,68 tỷ đồng. Riêng huyện Thanh Bình, gần 8.000m² đất bị sạt lở, trong đó, xã Tân Quới chứng kiến 7 vụ liên tiếp, cuốn trôi 1.700m² đất, phá hủy 1 căn nhà, đe dọa 31 hộ dân. Tại TP Cao Lãnh, vụ sạt lở vào tháng 10/2024 đã khiến 2.000m² đất biến mất. UBND tỉnh phải ban bố tình trạng khẩn cấp. TP Hồng Ngự ghi nhận 2 vụ sạt lở, làm sụp lún 210m bờ sông, ăn sâu vào đất liền từ 3 - 7m, ảnh hưởng đến giao thông đi lại của 20 hộ dân.

Hiện trường vụ sạt lở bờ sông Tiền (đoạn thuộc Phường 11, TP Cao Lãnh vào tháng 10/2024)

Không chỉ bờ sông, sạt lở còn xảy ra trong nội đồng với 33 vụ, làm mất hơn 7.400m² đất, ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của 6 hộ dân, làm hư hại đường sá, gián đoạn giao thông. Năm 2024, tại huyện Châu Thành xảy ra 17 vụ sạt lở đường giao thông nội đồng, mất hơn 1.400m² đất. Không dừng lại ở đó, tại xã An Hiệp, huyện Châu Thành, vụ sạt lở vào tháng 7/2024 đã cuốn trôi hơn 3.600m² đất trồng cây ăn trái, thiệt hại hơn 1,1 tỷ đồng, cướp đi sinh kế của nhiều hộ dân.

NHIỀU GIẢI PHÁP ỨNG PHÓ - NHƯNG KHÓ KHĂN, THÁCH THỨC VẪN CÒN

Chính quyền địa phương đã triển khai nhiều biện pháp như: kè chắn tạm thời, trồng cây chống sạt lở, di dời khẩn cấp những hộ dân trong khu vực nguy hiểm. Tuy nhiên, kết quả chưa như mong đợi. Các lực lượng xung kích, quân sự, biên phòng được huy động ứng phó, khắc phục, hỗ trợ các hộ dân. Nhà thầu thi công khu vực gần nơi sạt lở được kêu gọi, vận chuyển vật liệu, phương tiện, trang thiết bị khắc phục tạm thời khu vực sạt lở, không để sạt lở phát sinh thêm.

Một căn nhà của người dân tại xã Nhị Mỹ, huyện Cao Lãnh đổ sụp xuống sông do sạt lở

Trong khi đó, công tác di dời dân trong vùng nguy cơ sạt lở năm 2024 chưa thể thực hiện do chính sách hỗ trợ của Chương trình bố trí dân cư mới được thông qua cuối năm 2024. Tiến độ xây dựng công trình phòng, chống thiên tai, dự án bố trí dân cư vùng thiên tai còn chậm vì thiếu cát.

Ông Võ Thành Ngoan - Phó Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện Thanh Bình, cho biết: “Chúng tôi giám sát chặt tình hình, cắm biển cảnh báo, tuyên truyền người dân chủ động phòng ngừa. Lực lượng dân quân, đội xung kích, thanh niên... sẵn sàng ứng cứu khi có sạt lở. Đồng thời thường xuyên kiểm tra khai thác cát trái phép, sắp xếp vùng nuôi cá lồng bè để hạn chế dòng chảy, tìm nguyên liệu san lấp thay thế cát, đẩy nhanh tiến độ thi công các công trình phòng, chống sạt lở, công trình bố trí di dân vùng sạt lở”.

SÔNG NGÂN